ولادت امام محمد تقی (ع) معروف به جواد الائمه در مدینه بوده است. ولادت
امام محمد تقی (ع) در همان روزی است که حضرت علی اصغر به دنیا آمده است.
حضرت امام محمد تقی (ع) میوه دل ثامن الحجج (ع) در دهم رجب 195 قمری در مدینه متولد شد. پدر بزرگوارش حضرت امام رضا (ع) و مادرش بانوی گرامی و بافضیلتی به نام «سبیکه» است که امام رضا (ع) او را «خیزران» نامید. حضرت همواره از ایشان به نیکی یاد کرده و او را با تعابیری چون بانویی پاکدامن و بانوی بافضیلت نام می بردند.
وقایع لحظه ولادت امام محمد تقی (ع)
حکیمه دختر امام موسی بن جعفر (ع) (خواهر امام رضا (ع) و عمه امام جواد (ع)) می‌گوید: هنگامی که زمان زایمان خیزران، مادر امام جواد (ع)، فرا رسید، امام رضا (ع) مرا فرا خواند و فرمود:«ای حکیمه، برای مراسم زایمان خیزران آماده باش» آن گاه امر فرمود که من و خیزران و قابله به اتاقی برویم، برای ما چراغی روشن کرد و در را به روی ما بست.
در این حال درد زایمان خیزران را فرا گرفت و همزمان چراغ خاموش شد. من نگران شدم ولی امام جواد (ع) ناگهان همچون ماه شب چهارده طلوع کرد، در حالی که پارچه نازکی بدنش را پوشانده بود؛ نوری از آن حضرت فروزان بود که همه اتاق را روشن کرده بود. نوزاد را گرفتم، در دامان خود گذاشتم و آن پوشش نازک را از بدن او جدا کردم. در این هنگام امام رضا (ع) در اتاق را باز کرد و وارد شد، نوزاد را از من گرفت و در گهواره گذاشت. سپس به من فرمود« ای حکیمه، مواظب گهواره باش»
سه روز که گذشت، حضرت امام محمد تقی (ع) چشم خود را به سوی آسمان گشود و نگاهی به راست و چپ انداخت و فرمود: «اشهد ان لا اله الا اله و اشهد ان محمداً رسول الله »
هراسان برخاستم و نزد امام رضا (ع) رفتم و به آن حضرت گفتم: «من از این کودک چیز شگفت‌آوری شنیدم» امام فرمود: «چه چیز شگفت‌آوری از او شنیدی؟» و من آنچه را شنیده بودم بازگو کردم. امام فرمود: «ای حکیمه، آنچه از شگفتی‌های او خواهید دید، از آنچه شنیدی بیشتر است»
پیشگویی امام رضا از ولادت امام محمد تقی
شخصی بنام ابن ابی نجران نقل می کند: حسین پسر قیاما، از سران فرقه واقفیه، به حضرت امام رضا (ع) گفت: «آیا تو امام هستی؟» حضرت فرمود: «آری.» او گفت: «به خدا قسم که تو امام نیستی.» حضرت رضا (ع) مدتی سر را پایین انداخت، سپس سر بلند کرد و فرمود: «چرا فکر می‌کنی که من امام نیستم؟» او پاسخ داد: «از امام صادق (ع) برای ما روایت شده که امام، عقیم (بدون نسل) نیست و تو اکنون به این سن‌و‌سال رسیده‌ای و فرزند پسری نداری» حضرت رضا (ع) این بار طولانی‌تر از بار پیش، سر پایین انداخت؛ آنگاه سر بلند کرد و فرمود: «قسم به خدا که مدت زیادی نخواهد گذشت که خداوند، پسری به من عطا کند»
ابن ابی نجران می‌گوید: «از آن به بعد ما ماه‌ها را شمارش کردیم. خداوند کمتر از یک سال بعد، حضرت امام محمدتقی (ع) را به امام رضا (ع) عنایت فرمود»
امام محمد تقی (ع) در سه سالگی
صفوان بن یحیی، از یاران مخلص امام رضا (ع) می گوید: در مدینه به حضور آن حضرت شرفیاب شدم و عرض کردم: پیش از آن که خداوند ابوجعفر (جواد) را به شما عنایت فرماید، درباره امام بعد از شما پرس و جو می کردیم و شما می فرمودید خداوند به من پسری عنایت خواهد فرمود. اکنون خداوند پسری به شما عنایت کرد و چشم ما به وجود وی روشن گردیده است. تکلیف ما پس از شما چیست و امام ما چه کسی خواهد بود؟
امام رضا در پاسخ به امام جواد که در مقابلش ایستاده بود اشاره نمود. من در جواب گفتم: فدایت شوم او که بیش از سه سال ندارد؟! امام رضا (ع) فرمود: «کمی سن ایرادی ندارد؛ چون حضرت عیسی در حالی که کم تر از سه سال سن داشت به پیامبری رسید»
خلفای عصر امام محمد تقی (ع)
حضرت جواد الائمه (ع) سه سال داشت که «محمد امین» فرزند هارون الرشید به دست برادرش در سال 198 قمری به قتل رسید و حاکمیت مأمون آغاز گشت. مأمون در سال 218 قمری درگذشت و معتصم عباسی در ماه شعبان 218 قمری به خلافت رسید. از این رو باید گفت حضرت جواد الائمه (ع) در زندگی کوتاه و پربار خویش با سه خلیفه عباسی هم عصر بوده است.
تکریم امام محمد تقی (ع) از سوی عمویش
روزی حضرت جواد الائمه (ع) وارد مسجد رسول خدا شد. علی بن جعفر عموی آن حضرت با دیدن امام جواد (ع) با عجله و بدون کفش و عبا حرکت کرد و به حضور امام رسید و دست او را بوسید و آن حضرت را فراوان تعظیم کرد. امام جواد (ع) به او فرمود: «عموجان، بنشین. خدا تو را مشمول رحمت خویش قرار دهد». علی بن جعفر گفت: «در حالی که شما ایستاده اید من چگونه بنشینم؟»
پس از آن که امام جواد (ع) رفت و علی بن جعفر به محل تدریس خود برگشت، شاگردان او اعتراض کردند که: تو عموی ابوجعفر هستی، سن و سال بالایی داری، آن وقت در برابر (ابوجعفر جوان) این گونه تعظیم می کنی؟! علی بن جعفر در حالی که محاسن سفید خود را در دست گرفته بود گفت: ساکت باشید، اگر خداوند این ریش سفید را لایق امامت ندانست و این نوجوان را لایق مقام بلند امامت دانست و به او چنین عظمت و مقامی داد، من می توانم مقام و فضیلت او را نادیده بگیرم؟ از سخن شما به خدا پناه می برم، بلکه باید بگویم من بنده و چاکر او هستم.
احادیث امام محمد تقی (ع)
- کسی که با اتّکاء به خدا روی نیاز از مردم بگرداند، مردم به او نیازمند می شوند و هرکس پرهیزکاری پیشه سازد محبوب مردمان می گردد.
- کمال آدمی در خردمندی است.
- سرآغاز نامه عمل مسلمان، در قیامت، نیک خلقی اوست.
- آن که کار زشتی را نیکو شمارد، در [کیفر] آن کار شریک است.
- ستمکار و یاری کننده ستمکار و کسی که به کرده او خشنود باشد، همه در گناه او شریکند.
- کمال مروّت آن است که انسان با هیچ کس چنان رفتار نکند که برخود نمی پسندد.
- به کاری که وقتش نرسیده اقدام نکنید که پشیمان می شوید و آرزوهای دورودراز نداشته باشید که موجب قساوت قلب می شود، و به ناتوانان خود رحم کنید و با نوازش آنان، رحمت خدای را بجویید.
- کسی که برادر مؤمن خود را پنهانی پند دهد، او را آراسته و کسی که آشکارا و در حضور دیگران او را نصیحت کند، چهره [اجتماعی] او را زشت ساخته است.
- روز دادخواهی برای ستمگر به مراتب سخت تر است از روز ستم برای ستم دیده.
- هرکس به خدا اعتماد داشته باشد و بر او توکّل کند، خداوند او را از هر بدی نجات می بخشد و از هر دشمنی حفظ می کند.
- خود را از کارهایی که موجب ننگ دنیا و عذاب آخرت است نگاه دار.
- مبادا آشکارا دوست خدا باشی و در پنهان دشمن او.
- در خائن بودن انسان همین بس که امین خیانت کاران باشد.
- هرکس روش نیکویی را پایه گذاری کند و دیگران از آن پیروی کنند همان پاداش آنان به او عطا می شود
