حدیث کِساء، حدیثی در فضیلت پیامبر، امام علی(ع)، فاطمه (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است. واقعه حدیث کِساء در خانه ام سلمه، روی داد. پیامبر اکرم(ص) هنگام نزول آیه تطهیر، خود و خاندان خویش را با پارچه‌ای پشمین (کِساء) پوشانید. امامان شیعه به این حدیث برای اثبات فضیلت و برتری خود برای به دست گرفتن خلافت مسلمانان استناد کرده‌اند. متن حدیثی که در مفاتیح الجنان به نام حدیث کساء آمده، در بخش‌هایی متفاوت با حدیثی است که در منابع کهن شیعی و سنی نقل شده است.
معنای لغوی کساء
کساء در زبان عربی از ریشه «کسو» به لباسی که خود را با آن بپوشانند می‌گویند.همچنین به عنوان زیرانداز و رو انداز نیز به کار رفته است. و در این حدیث، با توجه به سخن امّ سلمه که می‌گوید: کسایی را که زیرانداز ما بود به رسول خدا دادم، به همین معنا می‌باشد.
شرح ماجرای حدیث کساء
هیچ یک از احادیثی که پیرامون رویداد کساء رسیده است آن را به طور کامل بیان نکرده و هریک به بخشی از آن اشاره دارند. آنچه که در ذیل می‌آید بهره‌گیری از تمام روایات برای تصویر کامل رویداد کسا است.
پیامبر اسلام(ص) در خانه همسرش، امّ سلمه قرار است پیام مهمی از سوی خداوند درباره چند تن از نزدیکان خود دریافت کند. لذا به همسرش تأکید می‌کند که به هیچ‌کس اجازه ورود ندهد. از سوی دیگر، در همین روز، فاطمه(س)، دختر پیامبر(ص) تصمیم می‌گیرد برای پدر غذای مناسبی به نام عصیده (حلوا) تهیه کند. او این غذا را در دیگ کوچک سنگی فراهم می‌کند و آن را روی طبقی گذاشته، برای پدر می‌آورد. امّ سلمه می‌گوید: «من نتوانستم مانع ورود فاطمه شوم». محمد(ص) به دخترش فرمود: «برو و همسر و دو فرزندت را هم بیاور». فاطمه(س) بی‌درنگ به منزل بازگشت و همراه همسر و دو فرزندش که در آن‌وقت، خردسال بودند به خانه پدر وارد شد. ام سلمه با اشارهٔ رسول خدا(ص) برخاست و در کناری مشغول نماز شد.
رسول خدا(ص) با امام علی(ع) و فاطمه(س) و دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، کنار سفرهٔ فاطمه(س) نشستند. پیامبر(ص)
کسای خیبری (عبایی از بافته‌های مردم منطقه خیبر) را بر سر داماد و دختر و
فرزندانش می‌کشد و با دست راست به آسمان اشاره می‌کند و می‌فرماید:
«خدایا! اینان اهل بیت(ع) من هستند. پس هرگونه پلیدی را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان!»
آن‌گاه جبرئیل امین، نازل شد و آیه تطهیر را خواند: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّـهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا (ترجمه: ...خدا فقط مى‌خواهد آلودگى را از شما خاندان [پیامبر ]بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.)[ احزاب–۳۳]
امّ سلمه جلو آمد و عرض کرد: آیا من در شمار اهل بیت نیستم؟ پیامبر(ص) خدا فرمود: تو در راه خیر و نیکی هستی، تو از همسران پیامبر خدایی.
محل وقوع این ماجرا
علامه حلی می‌گوید: نازل شدن آیه تطهیر در خانه ام سلمه از مطالبی است که امت اسلام بر آن اجماع دارد و به‌صورت متواتر از ائمه(ع) و بسیاری از اصحاب نقل شده است.
ابن حجر می‌گوید این آیه در خانه ام سلمه نازل شده است. اصحاب حدیث، روایت کرده‌اند که دربارهٔ این آیه از عمر سؤال شد و او گفت: «دربارۀ آن، از عایشه سؤال کنید» و عایشه در پاسخ گفت : «این آیه در خانه خواهرم امّ سلمه نازل شده است. پس درباره آن، از او بپرسید که در زمینه این آیه، از من آگاه‌تر است».
سیوطی در «دُرُّ المنثور» از ابن مردویه نقل می‌کند که ام سلمه گفت: آیه «انما یرید الله...» در خانه من نازل شد.
سند حدیث کساء
این رویداد از نظر سند هیچ‌گونه خدشه‌ای را نمی‌پذیرد. محدثان بزرگ آن را در کتب معتبر خود نقل کرده‌اند. این حدیث اصطلاحاً مستفیض است و حتی با تحقیقی گسترده می‌توان ادعای تواتر در آن کرد. این رویداد در جامعه اسلامی به قدری معروف شد که روز وقوع آن روز کسا نامیده شد و خمسه طیبه‌ای که مشمول عنایت خاص الهی در آن روز شدند به اصحاب کسا ملقب گردیدند.
طبری در کتاب دلائل الامامة می‌گوید: مسلمانان اتفاق نظر دارند که همزمان با نزول آیه تطهیر پیامبر(ص)؛ امام علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را فراخواند و با کساء آنان را پوشاند و چنین دعا کرد «اللهم هؤلاء أهلی فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا» خدایا اینان اهل بیت من هستند از آنها پلیدی را دور کن و آنها را پاک گردان.
در کتب شیعه
این روایت در کتب تفسیری شیعه آمده است؛ از جمله تفسیر قمی، تفسیر فرات کوفی،و البرهان فی تفسیر القرآن
در کتب حدیثی شیعه نیز متن این روایت آمده است؛ مانند اصول کافی، و امالی شیخ طوسی
در کتب اهل سنت
این روایت در کتب حدیثی اهل سنت نیز نقل شده است. حدیث کساء در «صحیح مسلم» این چنین آمده است: عایشه گوید:
- روزی رسول خدا بیرون آمد و عبایی نقش‌دار که از موی سیاه بافته شده بود، بر دوش داشت. ابتدا حسن (ع) آمد، او را به زیر عبا جای داد؛ پس از او حسین (ع) آمد، او را هم به زیر عبا جای داد سپس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد علی (ع) آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا؛ جای داد و فرمود: «إنّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُم الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطْهِیراً»
ابن حجر در الصواعق المحرقه می‌گوید: به سند صحیح رسیده که پیامبر (ص) کسایی را بر روی آن چهار نفر انداخت. آن گاه عرض کرد: بارخدایا! اینان اهل بیت و افراد مخصوص من هستند، پلیدی را از آنان دور ساز و آنان را پاک گردان. ابن اثیر در اسد الغابة و احمد بن حنبل در مسند خود این حدیث را آورده‌اند و ابن تیمیه در منهاج السنة می‌گوید: «حدیث کسا از احادیث صحیح السندى است که احمد و ترمذى از ام سلمه نقل کرده و نیز مسلم در صحیح خود از عایشه نقل نموده است.»
این روایت در کتب تفسیری اهل سنت نیز آمده است. زمخشری در الکشاف، فخر رازی در التفسیر الکبیر و همچنین قرطبی، ابن کثیر و سیوطی در تفسیرهایشان حدیث کساء را نقل کرده‌اند.
استدلال ائمه به حدیث کساء
حضرت علی(ع) در بیان یکی از دلایل حقانیت خود به خلافت و جانشینی پیامبر(ص) از حدیث کساء یاد می‌کند و به خلیفه یادآوری می‌کند:
- «آیا آیه تطهیر برای من و خاندان و فرزندانم فرود آمده یا برای تو و خاندان و فرزندانت؟ گفت: بلکه تو و خاندانت. فرمود: تو را به خدا! آیا من و خاندان و فرزندانم در روز کساء مشمول فراخوانی پیامبر خدا (ص) بودیم که: «خداوندا! اینان خاندان منند که رهسپار به سوى تو هستند نه به سوى آتش» یا تو؟»
همچنین حضرت علی(ع) در شورایی که خلیفه دوم برای تعیین خلیفه بعدی تشکیل داده بود به حدیث کساء برای برتری خود در امر حکومت و جانشینی پیامبر(ص) استشهاد کرد.
زمانی که اصحاب پیامبر(ص) در مورد فضائل خود به همدیگر تفاخر می‌کردند حضرت علی(ع) در بیان برتری خود و اهل بیت(ع) خود از حدیث کساء یاد کرد.
بعد از صلح امام حسن با معاویه و بعد از سخنرانی معاویه، امام حسن(ع) سخنرانی کرد و بعد از ذکر آیه مباهله در شأن اهل بیت(ع) در بیان فضیلت خود و اهل بیت (ع) به حدیث کساء استدلال کرد.
حدیث کسای منقول در مفاتیح الجنان
حدیث پایانی مفاتیح که به نام حدیث کساء مشهور شده، به این صورت مفصل در کتب معتبر شیعه وجود ندارد، هر چند می‌توان گفت که محتوای اصلی آن با اصل حدیث کساء تعارضی ندارد.
شیخ عباس قمی در کتاب منتهی الآمال پس از اینکه اصل حدیث کساء را از احادیث متواتر می‌داند درباره حدیث شایع‌شده می‌نویسد:
- «اما حدیث معروف به حدیث کسا که در زمان ما شایع است به این کیفیت در کتب معتبره معروفه و اصول حدیث و مجامع متقنه محدثان دیده نشده و می‌توان گفت از خصایص کتاب منتخب (طریحی) است.»
بسیاری از محدّثان بزرگ شیعه، همچون: کلینی، طوسی، مفید، طبرسی و ابن شهر آشوب در کتب خود، حدیث کسا را همان‌گونه‌ای که در صدر این نوشته آمده است با اختلاف تعابیر آورده‌اند.
منبع ویکی شیعه
